Çikolata Kisti (Endometriozis)
Çikolata kisti (Endometriozis) günümüzde her on kadından birini etkileyen ciddi bir hastalıktır. Rahim içinde bulunan ve endometrium adı verilen dokunun, rahim boşluğu dışına yerleşmesiyle meydana gelir. Bu dokular büyüyerek kist haline gelebildiği için ve içeriği çikolata renginde olduğundan halk arasında hastalığın adı çikolata kisti olarak da bilinir.
Çikolata Kisti (Endometriozis) Nedir?
Çikolata kisti rahim içinde bulunan dokunun rahim dışında başka bir dokuya yerleşmesi ile oluşur. Rahim dokusu yumurtanın döllendikten sonra büyüyebilmesi için her ay kendini hazırlar. Yumurta döllenmediğinde ise doku vücuttan atılır yani adet görülür. Bu dokunun rahim dışındaki bir bölgeye tutunması ve orada gelişmesiyle ortaya çıkan hastalıkta kişide belirtileri görülmeye başlar.
Dokunun vücutta sıklıkla tutunduğu yerler;
- Fallop Tüpleri
- Yumurtalıklar
- Pelvis Boşluğu
- Bağırsak
- İdrar Torbası
Bu doku da, rahim dokusu gibi her ay kadının adet döneminde tutunduğu bölgede kanar ve yumurtalıklarda kist halini alır. Bu bölgelerde kanın dışarı atılması için bir sistem olmadığından, kişi ciddi ağrı çeker.
Dokunun tutunduğu bölgeye göre, hastalık 3 kategoriye ayrılır;
Peritoneal endometriozis karın zarı ile birlikte organ zarları üzerine tutunması.
Endometrioma yumurtalığa tutunması.
Derin Infiltratif Endometriozis ise karın zarının 5 mm’den daha derinine tutunması yani bağırsak, idrar yolları, mesane ve rahime tutunmasıdır.
Nedenleri Nelerdir?
Çikolata kisti nedenleri tam olarak bilinmemektedir, bu konuda sadece bazı tahminler yapılabilmektedir.
Genetik faktörlerin etkili olabileceği gözlenmiştir. Çikolata kisti oluşan hastaların annelerinde ya da diğer akrabalarında da hastalığın görülme sıklığı fazladır.
Kişinin bağışıklık sisteminin de bu duruma uygun koşulları yarattığı yönünde fikirler vardır.
Hormanlarla bağlantılı olarak, gelişim aşamasında olan hücrelerin endomerium hücrelerine dönüşbileceği düşünülmektedir.
Retrograd adet kanaması denilen durumun da, hastalığın nedenlerinden olduğu düşünülmektedir. Kan ile dışarı atılması gereken doku, fallop tüplerinden geçerek geri gider ve pelvik boşluğa dökülür. Böylece doku yolu üzerindeki her yere tutunma şansı yakalar. Zaman zaman pelvik boşluğunun dışına çıkarak karın bölgesine de tutunabilir.
Sezaryen gibi karından yapılan ameliyatlar sırasında endomerium hücreleri rahim dışına yerleşme şansı bulabilir.
Belirtileri Nelerdir?
Çikolata Kisti nadir vakalar dışında aslında kendisini fazlaca belli eden bir hastalıktır, çünkü kuvvetli ağrıya neden olur. Bu ağrıların sıradan regl ağrısı ya da bel ağrısı olarak yorumlanması teşhis ve tedaviyi geciktirebilir. Çikolata kisti oluşumu da endometriozis belirtilerini arttırır. Belirtiler ağrı ve kısırlık olarak kategorize edilebilir. Ağrı ve kısırlığın olup olmadığı, varsa ne şekilde olduğu tamamen dokunun nerelere tutunduğu ile ilgilidir.
Çikolata Kisti belirtileri şu şekildedir ;
- Ağrılı Adet Dönemi (Dismenore)
- Adet dönemlerinde Normalden fazla kanama
- Adet dönemlerinde Yorgunluk
- Adet dönemlerinde Şişkinlik
- Adet dönemlerinde Kabızlık veya ishal
- Adet dönemlerinde Bulantı
- Cinsel ilişki sırasında ağrı
- Cinsel ilişki sonrası ağrı
- Kısırlık
- Çikolata Kisti Tedavisi
Çikolata kisti tedavisi mümkündür ve ne kadar erken teşhis edilirse tedavinin bedene vereceği zarar o kadar az olacaktır. Çikolata kisti eğer erken dönemde teşhis edilirse, ilaçla kontrol altında tutulması mümkün olur. Eğer çikolata kistleri yaygınlaşmışsa ve hasta 35 yaş üzerindeyse, ameliyat tercih edilir. Çikolata kisti ameliyatı açık yöntemle yapılabileceği gibi tercihen laparoskopik (kapalı ameliyat) yöntemle de yapılabilir.
Çikolata kisti tedavisi için karar alırken, belli kriterler göz önünde bulundurulur. Ağrının şiddeti, kistin büyüklüğü, hastanın yaşı gibi durumlar değerlendirilir. Genellikle ilk tercih ameliyat olmaz. İlaç tedavisi denenir. İlaç tedavisinde amaç, bu hastalığın görülmediği hamilelik ve menapoz dönemlerini hormonal olarak vücuda taklit ettirmektir. Bu yüzden menapoza sokan iğneler veya doğum kontrol hapları çikolata kisti tedavisi için kullanılan ilaçlar arasındadır. Menapoza sokan iğnenin mi yoksa doğum kontrol hapının mı kullanılacağına hastanın yaşına bakılarak karar verilir. Ağrı kesiciler ise dönemsel olarak ağrıyı azaltmak için kullanılabilir.
Çikolata kisti ameliyatı ise ilaç tedavisinden sonuç alınamadığında, kist büyük olduğunda ve ağrı çok şiddetli olduğunda ikinci seçenek olarak değerlendirilir. Burada öncelikli olarak laparoskopik yöntem (kapalı ameliyat) tercih edilir. Amaç kistlerin tamamen çıkarılmasıdır. Kistlerin bulunduğu bölge, yerleştiği organdan ayrılarak tamamen temizlenir. Ameliyattan sonra ilaç tedavisine devam edilir, buna rağmen kistlerin tekrar etme ihtimali vardır. Çikolata kisti ameliyatı kadının doğurganlığına en az zararı verecek şekilde tasarlanmalıdır
